Τελεόραση: η σύγχρονη Μαίρη Πόπινς!


Στη χώρα του, τη Μεγάλη Βρετανία, ο βιολόγος δρ Αρικ Σίγκμαν θεωρείται ο υπ' αριθμόν ένας εχθρός της τηλεόρασης. Προειδοποιεί ότι η υπερβολική έκθεση σ' αυτήν μπορεί να προκαλέσει τα παιδιά από μαθησιακές δυσκολίες μέχρι ορμονικές διαταραχές και αυτισμό. Κι έχει και τα στοιχεία που το αποδεικνύουν.
Το 2005 εκδόθηκε στη Βρετανία το βιβλίο του Remotely Controlled («Τηλεχειριζόμενοι: πώς η τηλεόραση καταστρέφει τη ζωή μας»), το οποίο όμως, αν και εξαιρετικά καυστικό, δεν προκάλεσε τόσες αντιδράσεις όσες ένα άρθρο του που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Biologist του Συλλόγου των Βρετανών Βιολόγων. Υπό τον εύγλωττο τίτλο «Οπτικό βουντού: οι βιολογικές επιπτώσεις της τηλεθέασης», ο Σίγκμαν παραθέτει 15 παθολογικές καταστάσεις που συνδέονται με την παρακολούθηση τηλεόρασης κατά την παιδική ηλικία: παχυσαρκία, πρόωρη εφηβεία (ιδίως στα κορίτσια), εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος, προβλήματα καρδιάς, αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής (SDAS), μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές ύπνου, Αλτσχάιμερ, μυωπία, αργός μεταβολισμός, αυτισμός, διαβήτης τύπου 1, ορμονικές διαταραχές, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, αλλαγές στα κύτταρα του δέρματος.
Ο ίδιος παραδέχεται ότι το ενδιαφέρον του δεν είναι ακαδημαϊκό. Αυτό που αρχικά τον θορύβησε ήταν η ηλικίας δυόμισι χρόνων κορούλα του, η οποία μια ωραία πρωία άρχισε να μιλάει σαν μεθυσμένος γέρος και να γελάει βραχνά, καθώς αντέγραφε μηχανικά τη φωνή ενός χαρακτήρα δημοφιλούς καρτούν. Ενώ το άρθρο του στον Biologist στηρίζεται αποκλειστικά στην επιστημονική βιβλιογραφία και ακολουθεί τους αυστηρούς κανόνες τεκμηρίωσης του περιοδικού, στο βιβλίο του ο Σίγκμαν αναφέρει παραδείγματα από την πείρα του ως πατέρα μικρών παιδιών, αλλά και ως περιηγητή, καθώς συχνά ταξιδεύει σε πολλές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής, παρατηρώντας από πρώτο χέρι την επίδραση της τηλεόρασης στην κοινωνία, ιδίως στις χώρες όπου το Μέσο αυτό εισήχθη σχετικά πρόσφατα. Η βασική διαπίστωσή του είναι ότι παντού τείνει να επικρατήσει μια εθισμένη στην τηλεόραση κουλτούρα, όπου το «μένω μέσα» είναι το καινούργιο «βγαίνω έξω». «Η τηλεόραση είναι μια πολιτιστική δύναμη που από ιστορική άποψη είναι συγκρίσιμη μόνο με τη θρησκεία», λέει χαρακτηριστικά. «Η τηλεόραση είναι Το Κατεστημένο. Είναι βασικό στοιχείο της υποδομής μιας κοινωνίας, είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα του πολιτισμού μας, γι' αυτό η επίδρασή της υπερβαίνει τους διαχωρισμούς ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά, συντήρηση και πρόοδο.»
Η τηλεόραση είναι ελκυστική, γλυκιά και εθιστική όπως η σοκολάτα, μας λέει ο Αρικ Σίγκμαν. Επιστήμονες έχουν παρατηρήσει βρέφη μερικών εβδομάδων, ξαπλωμένα ανάσκελα στο πάτωμα, που γυρίζουν το λαιμό τους μέχρι και 180 μοίρες για να δουν την ανοιχτή τηλεόραση. Εδώ και μία 25ετία διεξάγονται έρευνες που δείχνουν ότι τα ίδια τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του Μέσου και όχι το περιεχόμενο του προγράμματος προκαλεί την ανταπόκριση του τηλεθεατή. Ακόμα και η παθητική τηλεθέαση, δηλαδή η παρουσία ενός ανοιχτού δέκτη στο δωμάτιο, μπορεί να προκαλέσει διαταραχές ύπνου σε παιδιά 5-6 ετών. Συμφωνα με τον Δρ. Σιγκμαν, μέχρι την ηλικία των 2 ίσως και των 3 χρόνων, τα παιδιά δεν πρέπει να βλέπουν καθόλου τηλεόραση, ενώ μία επιτρέπεται μια ώρα την ημέρα τηλεθέασης για παιδιά άνω των πέντε. Ποτέ όμως συσκευή τηλεόρασης στο παιδικό δωμάτιο. Οσο για τους ενηλίκους, το όριο μετά το οποίο αυξάνονται οι κίνδυνοι της εμφάνισης παθήσεων βρίσκεται πολύ πιο κάτω από τον βρετανικό μέσο όρο της ημερήσιας τηλεθέασης που ξεπερνά τις τέσσερις ώρες.
Σκοπός του Αρικ Σίγκμαν δεν είναι να μας προκαλέσει πανικό, αλλά να κατανοήσουμε «πως η τηλεόραση υποκαθιστά πολλά ζωτικά, θετικά πράγματα που κάνουν τα άτομα πιο ευτυχισμένα, πιο λεπτά, πιο υγιή, πιο ολοκληρωμένα». Μας υπενθυμίζει ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, τα παιδιά μαθαίνουν τις περισσότερες ιστορίες όχι από τους γονείς, τον παππού και τη γιαγιά, το σχολείο ή την εκκλησία, αλλά από μια ομάδα μακρινών επιχειρήσεων που έχουν κάτι να πουλήσουν. Η τηλεόραση έχει γίνει μόνιμο μέλος της οικογένειας. Αν όμως δεν αναθρέψουμε εμείς οι ίδιοι τα παιδιά μας, προειδοποιεί ο Σίγκμαν, «κάποιος άλλος σε μια γυάλινη οθόνη θα το κάνει. Και αυτός ο άλλος μάλλον δεν θα είναι η Μαίρη Πόπινς»

Τηλεορασόπληκτα (και) τα Ελληνόπουλα Το 1996 -1997, την πρώτη σεζόν για την οποία διαθέτουμε στοιχεία, κάθε Ελληνόπουλο 4-14 ετών έβλεπε 148 λεπτά, περίπου δυόμισι ώρες την ημέρα τηλεόραση. Μέσα σε μία δεκαετία ο μέσος ημερήσιος χρόνος τηλεθέασης αυξήθηκε κατά 17 λεπτά: σύμφωνα με τις μετρήσεις της AGB για τη σεζόν 2005 -2006, κάθε παιδί καθημερινά περνάει 165 λεπτά μπροστά στην τηλεόραση. Για την περυσινή σεζόν, αυτός ο ημερήσιος χρόνος εμφανίζεται ελαφρώς μειωμένος κατά τέσσερα λεπτά (161 λεπτά), όπως μειωμένος κατά ένα (1) λεπτό σε σχέση με το 2005 - 2006 είναι ο χρόνος που αφιερώνει στην τηλεόραση το σύνολο του πληθυσμού (από 249 σε 248 λεπτά). Ωστόσο, οι πολύ μικρές αυξομειώσεις δεν αναιρούν τη γενική τάση, που είναι ανοδική. Οσον αφορά τις προτιμήσεις των παιδιών για τις διάφορες τυπολογίες προγράμματος, τα στοιχεία για το 2005 - 2006 δείχνουν ότι οι μικροί τηλεθεατές βλέπουν παιδικές εκπομπές, αλλά όχι μόνον: οι ελληνικές κωμικές σειρές έρχονται πρώτες στη λίστα των προτιμήσεών τους, υψηλές θέσεις κατέχουν τα τηλεπαιχνίδια, η «ελαφρά ψυχαγωγία» και τα ριάλιτι, ενώ πολλά παιδιά βλέπουν και σαπουνόπερες, ελληνικές και λατινο-αμερικανικές. Το ανησυχητικό δεν είναι μόνον τα καταμετρημένα 165 ή 161 λεπτά, αλλά και το γεγονός ότι πολλά παιδιά «βιδώνονται» μπροστά σε μια γυάλινη οθόνη (της τηλεόρασης ή του υπολογιστή) βλέποντας dvd ή παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια - και ο χρόνος αυτός δεν καταγράφεται, τουλάχιστον με τις μέχρι σήμερα δυνατότητες μέτρησης. Με άλλα λόγια, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών δεν μετέβαλε τις συνήθειες τηλεθέασης ούτε των παιδιών ούτε των ενηλίκων.

(Πηγή: Ένθετο της Καθημερινής Οκτώβριος 2007, ολόκληρο το άρθρο στο http://www.neotita.gr/Τηλεόραση.doc

Σχόλια