Την ιστορία αυτών των παιδιών, των παιδιών του Ολοκαυτώματος, αναλαμβάνει να μας διηγηθεί με έμμεσο, μα πολύ δυνατό τρόπο η συγγραφέας Αργυρώ Πιπίνη. Τα παιχνίδια, τα δικά τους αγαπημένα παιχνίδια, εκείνα που διάλεξαν να τα συντροφεύσουν και τους αφαιρέθηκαν βίαια κατά την άφιξη τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, γίνονται η κλωστή, όχι η κόκκινη κλωστή του παραμυθιού, αλλά η κόκκινη κλωστή του αίματος, που μας συνδέει με τη ζωή και το θάνατό τους στα γκέτο των Ναζί.
Πρωταγωνίστρια η Ζάζα, η αγαπημένη κούκλα της μικρής Εστρέα, που μέχρι πρότινος την φύλαγε στη ζεστή αγκαλιά της, την χάιδευε και της τραγουδούσε. Η Ζάζα θα βρεθεί σε μια ψυχρή αίθουσα, μακριά από τα μικρά χεράκια που την κράταγαν, στοιβαγμένη σε ένα σωρό από άλλα παιχνίδια, άλλων παιδιών, που μόνα, σπασμένα, φθαρμένα, λερωμένα, μένουν να διηγούνται τις ιστορίες των κατόχων τους και να φυλάνε τα μυστικά της φρίκης: το αρκουδάκι της Έττυ, το τρενάκι του Χορστ, το κουρδιστό της Χέρτα, η κούκλα - μωρό της Χάννα, ο γέρος λύκος με τα συρμάτινα γυαλιά και το καρό παλτό...
Η κούκλα σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, γίνεται η φωνή του παιδιού. Οι σιωπηλές του σκέψεις. Από τη στιγμή που βιαστικά έφτιαξαν μια βαλίτσα, μέχρι το μέτρημα και την επιβίβαση στα τρένα του τρόμου, το ταξίδι στη χώρα με τον παγωμένο ήλιο, το μέτρημα ξανά και την διάλυση των οικογενειών, τους εξευτελισμούς, το κούρεμα, τη γύμνια, τον καπνό των κρεματορίων, όλα περνούν μπροστά από τα μάτια μας, μέσα από τις νύξεις, τις μεταφορές, τα υπονοούμενα της Ζάζα. Παιχνίδι αγαπημένο η κούκλα στα στοργικά χέρια της Εστρέα, "παιχνίδι" απάνθρωπο στα χέρια των Ναζί τα παιδιά. Παιχνίδια ορφανεμένα από χεράκια παιδικά και παιδιά ορφανεμένα από την ίδια τους την παιδικότητα.
Το παιχνίδι, είτε μοναχικό είτε συντροφικό, υπήρξε ακόμα και μέσα στα στρατόπεδα του θανάτου, μια αχτίδα ήλιου για τα παιδιά που βρέθηκαν σε αυτά και δεν κατέληξαν απευθείας στα κρεματόρια. Διαβάζοντας το βιογραφικό μυθιστόρημα του Michael Gruenbaum "Κάπου λάμπει ακόμα ο ήλιος" , βλέπει κανείς ξεκάθαρα μέσα από τις διηγήσεις του συγγραφέα, που πέρασε τα πρώτα εφηβικά του χρόνια στο στρατόπεδο Τερεζίν, πόσο το παιχνίδι, μια αυτοσχέδια μπάλα από κουρέλια, λίγο χαρτί, μερικά κατεστραμμένα κραγιόνια, γίνονταν σανίδα σωτηρίας για τα παιδιά του στρατοπέδου, πόσο τους έδιναν μια αίσθηση "κανονικότητας" μέσα στη φρίκη που βίωναν. Όπως πολύ εύστοχα έχει πει η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, "Το παιδί ζει την ευτυχία ενός παραδείσου, ακόμα κι αν η ζωή του είναι τραυματική. Γιατί εκείνο έχει τη δύναμη να υπερβαίνει το τραυματικό, να πλάθει με τη φαντασία του έναν κόσμο στα μέτρα του, έναν κόσμο αντιμέτωπο με κείνον τον άλλον, τον πραγματικό, που την κατάκτηση του αναζητά με μοναδικό όπλο του το παιχνίδι." Αυτό ήταν και αυτό θα είναι πάντα το παιχνίδι για παιδιά: ο τρόπος όχι μόνο να βιώνουν τον κόσμο, μα κάποτε και να δραπευτούουν από αυτόν. Την αίσθηση αυτή θα αποκομίσετε αν επισκεφτείτε το διαδικτυακό τόπο του Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ και δείτε τα παιχνίδια και τα αναμνηστικά που κατάφεραν να φτιάξουν τα παιδιά μέσα στους τόπους της κολάσεως. Παραθέτω το links στο τέλος της δημοσίευσης.
Όλοι έχουμε υπάρξει παιδιά και κάποιοι από εμάς έχουμε γίνει και γονείς. Όλοι μπορούμε να συνδεθούμε με την εικόνα του παιδιού που του αρπάζουν το αγαπημένο του παιχνίδι, και τρέμουμε να φανταστούμε ότι τα παιδιά μας, αυτά που καληνυχτίζουμε το βράδυ τρυφερά και τα βλέπουμε να κλείνουν σφιχτά στην αγκαλιά τους το αγαπημένο τους κουκλάκι, το πανάκι, την κουβερτούλα τους, είναι παιδιά σαν εκείνα, σαν το ενάμισι εκατομμύριο παιδιά που χάθηκαν στο ολοκαύτωμα. Η ιστορία της Αργυρώς Πιπίνη μας αγγίζει βαθιά, γιατί μιλάει για μια σχέση τρυφερή, για μια ζωή ασυννέφιαστη, γεμάτη θαλπωρή και αθωότητα, που το παράλογο μίσος τερμάτισε απότομα και για πολλά από αυτά τα παιδιά διαπαντός.
Η ιστορία της Αργυρώς Πιπίνη είναι όμως ταυτόχρονα και μια ιστορία ελπίδας. Τα παιχνίδια που σώθηκαν, ακόμα και μέσα από τις προθήκες τους πια, θα είναι για πάντα η ζωντανή μαρτυρία των παιδιών που κάποτε τα είχαν. Των παιδιών που κάποτε έπαιξαν με αυτά, γέλασαν, ονειρεύτηκαν... Θα είναι πάντα εκεί να μας θυμίζουν ότι η χαρά, η ζωή το παιχνίδι, η ξεγνοιασιά, είναι αναφαίρετα δικαιώματα των παιδιών και οι κοινωνίες μας οφείλουν να τα προστατεύσουν με κάθε μέσο. Τα παιχνίδια είναι εκεί ώστε ποτέ ξανά, κανένας Χίτλερ, κανένας Μένγκελε να μην διανοηθεί να κάνει στάχτη τα παιδιά, τις οικογένειες, τα όνειρά, το μέλλον τους. Τα παιχνίδια είναι ο κρίκος που συνδέει στέρεα τη μνήμη για το (απε)χθες, με το σήμερα και το αύριο των παιδιών του κόσμου.
Η εικονογράφηση του Πέτρου Μπουλούμπαση, ακολουθεί με τρόπο επίσης υπαινικτικό και θλιμμένα ονειρικό την αφήγηση της Ζάζα. Ο τρόπος που αποδίδει τις μνήμες της κούκλας είναι σχεδόν διάφανος: υδάτινος σαν δάκρυ και εύθραυστος (μα και συνάμα κοφτερός) σαν γυαλί. Ακριβώς όπως πρέπει!
Χρήσιμα links.
https://israelstories.wixsite.com/mysite/post/_toys
https://www.yadvashem.org/yv/en/exhibitions/albums/index.asp
https://www.yadvashem.org/yv/en/exhibitions/children/index.asp
Συγγραφέας: Αργυρώ Πιπίνη
Εικονογράφος: Πέτρος Μπουλούμπασης
Εκδόσεις: Καλειδοσκόπιο
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου